FUNDUSZ SPÓJNOŚCI

Ustanowiony w 1994 r. Fundusz Spójności udostępnia środki na projekty z zakresu ochrony środowiska oraz na projekty sieci transeuropejskich w tych państwach członkowskich, których dochód narodowy brutto na mieszkańca jest niższy niż 90 %średniej unijnej.

PODSTAWA PRAWNA

Artykuł 177 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) (w szczególności jego akapit drugi)

CELE

Fundusz Spójności został ustanowiony w celu zwiększenia gospodarczej, społecznej
i terytorialnej spójności Unii Europejskiej w trosce o sprzyjanie zrównoważonemu rozwojowi. W okresie programowania 2014-2020 z funduszu są wspierane:

• inwestycje na rzecz środowiska, włączając w to dziedziny związane ze zrównoważonym rozwojem i energią przynoszące korzyści środowisku;

• sieci transeuropejskie w obszarze infrastruktury transportowej (TEN-T);

• pomoc techniczna.

W kontekście projektów służących osiągnięciu unijnych celów z zakresu ochrony środowiska Fundusz Spójności może także udzielać wsparcia w dziedzinach związanych ze zrównoważonym rozwojem, np. w dziedzinie efektywności energetycznej
i odnawialnych źródeł energii oraz – w sektorze transportu poza sieciami transeuropejskimi – w dziedzinie transportu kolejowego, śródlądowego i morskiego, intermodalnych systemów transportowych i ich interoperacyjności, zarządzania ruchem drogowym, morskim i lotniczym, ekologicznego transportu miejskiego i publicznych środków transportu.

Od 2014 r. z Funduszu Spójności dysponującego kwotą 11,3 mld EUR wspierane są projekty z zakresu infrastruktury transportowej posiadające europejską wartość dodaną w ramach nowego instrumentu „Łącząc Europę” – (Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1316/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające instrument „Łącząc Europę”, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 913/2010 oraz uchylające rozporządzenia (WE) nr 680/2007 i (WE) nr 67/2010).

KWALIFIKUJĄCE SIĘ KRAJE

Fundusz Spójności przeznaczony jest dla państw członkowskich, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca nie przekracza 90 % średniej unijnej. W obecnym okresie programowania 2014-2020 z Funduszu Spójności korzysta 15 państw członkowskich: Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Estonia, Grecja, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry.

BUDŻET I ZASADY FINANSOWANIA

W okresie programowania 2014-2020 Unia Europejska przeznaczy na Fundusz Spójności ok. 63,4 mld EUR (wyłączając środki przeniesione na potrzeby instrumentu „Łącząc Europę”), a poziom finansowania projektu z Funduszu Spójności może sięgnąć 85 % jego kosztu.

Źródło: Portal Otwartych Danych, Komisja Europejska – europejskie fundusze strukturalne i inwestycyjne, kwiecień 2017 r.

WNIOSEK DOTYCZĄCY POLITYKI SPÓJNOŚCI UE PO ROKU 2020

W maju 2018 r. Komisja Europejska opublikowała wnioski dotyczące rozporządzeń
w sprawie polityki spójności UE po roku 2020. Wśród nich jest rozporządzenie w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Funduszu Spójności.
Z Funduszu Spójności będą nadal wspierane projekty w ramach celu „Inwestycje na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia”.

W tym wniosku utrzymano koncentrację tematyczną. Fundusz Spójności będzie wspierał dwa cele szczegółowe: bardziej ekologiczną, niskoemisyjną gospodarkę o obiegu zamkniętym (WS2) oraz lepiej połączoną Europę (WS3). Komisja Europejska zaproponowała wykaz działań, które nie będą mogły otrzymywać wsparcia z EFRR
i Funduszu Spójności – dotyczy to m.in. bezpośredniego wsparcia na rzecz dużych przedsiębiorstw oraz infrastruktury portów lotniczych (poza regionami najbardziej oddalonymi) oraz niektórych rodzajów gospodarowania odpadami (np. składowania).

W okresie programowania 2021-2027 proponowany przydział na Fundusz Spójności wynosi 41,3 mld EUR, z czego wkład na rzecz instrumentu „Łącząc Europę” wyniósłby 10 mld EUR. Z Funduszu Spójności na okres po roku 2020 będą finansowane projekty realizowane w tych samych 15 państwach członkowskich co w okresie programowania 2014-2020.

Wniosek Komisji podlega zwykłej procedurze ustawodawczej, w ramach której Parlament decyduje na równi z Radą. Oznacza to, że do końca 2020 r. obie instytucje będą musiały dojść do porozumienia w sprawie przyszłych zasad dotyczących Funduszu Spójności.

ROLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

Rozporządzenie w sprawie Funduszu Spójności na lata 2014-2020 również podlegało zwykłej procedurze ustawodawczej i Parlament był w pełni uprawniony do przedstawienia poprawek. Parlament mógł dzięki temu sprawić, że zaproponowane przepisy stały się bardziej elastyczne i w większym stopniu odpowiadały potrzebom państw członkowskich. Zdołał on również poszerzyć zakres inwestycji ze środków Funduszu Spójności w taki sposób, by obejmował on inwestycje w efektywność energetyczną i korzystanie z odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza w sektorze mieszkaniowym.

Parlament poparł koncepcję wprowadzenia wspólnych wskaźników na potrzeby Funduszu Spójności, które ułatwią dokonywanie oceny jego wykorzystania. Parlament
z powodzeniem domagał się, by – w odróżnieniu od wniosku Komisji – rozporządzenie obejmowało możliwość zmiany w drodze aktów delegowanych wykazu tych wskaźników, w przypadku gdy takie dostosowanie uznane zostanie za konieczne w celu zapewnienia skutecznej oceny postępów z realizacji.

W ramach śródokresowego przeglądu wieloletnich ram finansowych na lata 2014-2020, któremu towarzyszył pakiet wniosków ustawodawczych, nie wprowadzono żadnych istotnych zmian dotyczących Funduszu Spójności.

Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej – 2018 www.europarl.europa.eu/factsheets/pl

Dla rozwoju infrastruktury i środowiska Projekt pn: „Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracji Rawa Mazowiecka Faza – II” nr POIS. 02.03.00-00-0043/16-00 współfinansowany jest przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach działania 2.3 „Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach”
II oś priorytetowa „Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020